Jakin dugu Zarauzko tren geltokia berritzera doazela, eta baita Iñurritzakoa ere, eta momentua
egokia iruditzen zait berriro ere Iñurritzako geltokiaren izenaren kontua plazaratzeko.
Eskatzeko geltokiari IÑURRITZA deitzea, eta ez SAN PELAIO. Arrazoia sinplea da: San Pelaio
ermitaren izena da, eta Iñurritza auzoarena. Eta beraz horren alde egin dezan eskatu nahiko
nioke Zarauzko Udalari, jakinaraz diezaiola Eusko Trenbide Sareari (eta baita Lurraldebusi ere,
autobusetako bere grabazioak alda ditzan) izen “ofiziala” zein den.
Izango da inor esango didana oker nabilela, auzoak izen hori ez duela sekula izan, ofizialki esan
nahiko nuke, eta argudio historiko-linguistikoen zale batere ez naizenez, erantzungo nioke…
bada hala ez bada izan, bada garaia! Bereizi ditzagun auzoa eta bertan dagoen eraikin bat edo
santu bat.
Nik ez ditut behar beraz, baina, behar dituenarentzat, badira halaber oinarri historikoak-edo.
Iñurritza da biotopoa, hainbat txartelek hala diote eta Gipuzkoako Natura alorreko erroldek.
Izen horrekin historikoki paraje hori izendatzen zen (Euskaltzaindiaren toponimia datu-basean
hala dator, paraje baten izen gisa), baina ezin da ukatu denborarekin auzoari ere izena eman
diola, eta auzo horretako herritarrek hala erakutsi dutela euren jardunean. Auzo-elkartea
Iñurritzakoa izan da, jai batzordea ere hala da, eta Iñurritza Elkarteak (auzoko zaharren
soziedadeak) hala izena du eta hartzen duen eraikina “Escuelas Nacionales del barrio de
Iñurritza” izan zen (eskerrik asko informazio eta argazkiengatik, Mitxel).
Udalak ere 1975ean inguruotan hirigintza alorreko plan partziala egin zuenean Plan Parcial
Carmelitas-Iñurritza izendatu zuen, Karmelitak-Iñurritza eremua (oraintsu arte izan da horri
buruzko erakusketa interesgarria Sanz Enean). Eta Udalak berak 1995ean egindako Zarauzko
toponimoen planoan —nik dakidala toponimiaren alorrean Zarauzko Udalak ofizialki egindako
bakarra, baina akaso erratua naiz— San Pelaio izena dator eraikin bati deitzeko, Xabier
Egañaren pintura ederrak dituen ermitari, eta inguruari, batez ere biotopoa dagoen inguruari,
IÑURRITZA deitzen zaio.
Baina horrekin konforme ez eta Historia deitzen diogun horretara jo nahi duenak, ba hori ere
aurkituko du. Herriaren sorreraren 750. urteurrena zela-eta Zarauzko Historiaz egindako
liburuetan behin eta berriro aipatzen da, noski dokumentu historiko eta publikoetatik aterata,
Iñurritza dela auzoaren izena. 1504ko dokumentu bat dator, padurak hartuta zeukan baina
jada lehortzen hasia zegoen gure auzoari buruz, “…alcaldes, con los jurados e prebostes e
vecinos de la villa, trataron sorbe los daños que los ganados foragidos de los Iñurriças facen de noches e por días, en los maizales e labores del campo, rompiendo los setos de fazia
Iñurriças…”. Esanguratsua da, halaber, 1808. urteko errolda bat, herrian zenbat baserri eta
etxe eta bakoitzean zenbat bizilagun zeuzkana dakarrena. Herrigunea kalez kale zerrendatzen
du (6 kale), eta gero hiru auzo: Urteta, Elkano eta, zerrendan aurrena, “Barrio de Yñurriza”
(jakin-mina baduzue, auzoan orduan 25 baserri eta “Ermita de San Pelayo”). Alegia, XIX.
mendean errolda egin zuenarentzat garbi zegoen San Pelaio ermita bat zela eta Iñurritza
auzoan zegoela.
Eta horrela hainbat tokitan.
Bilduma horretako V. liburukian, Zarauzko Folkloreari buruzkoa dena, espreski jasoa dago
Iñurritza auzoan egiten den “Mutil-Ardoa”.
Zarauzko herriaren historian hain laudatua eta famatua den Pascual Madoz iruindarrak ere
lagunduko digu. Zarautz munduari ezagutarazi omen zion bere Diccionario geográfico-
estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar liburuan, 12 orrialde eskainiz.
XIX. mendeko geografia eta gida-turistiko modukoa izan zen horretan honelaxe dakar:
“PASEOS. En la parte septentrional de la villa los zarauzanos hallan en sus ratos de ocio
excelentes paseos naturales para invierno y verano. El camino que va de la población al barrio
de Iñurriza, dist. unas 1.000 varas, es enteramente llano, tiene hermosas vistas hacia la mar y
la montaña. Este paseo es estrecho y en el verano muy ahogado, porque le cierran en toda su
dirección los famoso maizales … “
Eta gehiago.
Anjel Lertxundiren Tretzak eta kordelak liburu zoragarrian kontatzen da nola San Pelaio ermita
zaharra (itsasertzean zegoen, gaur egun erreka itsasoratzen den inguru horretan), itsasoak
hainbatetan kaltetu eta halako batean “barrurago” berria eraikitzea erabaki omen zuten, eta
erabaki San Pelaio ermita egitea… Iñurritzako zelaian.
Alegia, auzoa Iñurritza da, eta San Pelaio auzo horretan dagoen ermitaren izena.
Kontrako argudioak ere akaso inork ekarriko ditu, nik aurkitutakoak baino dokumentu
potoloagoetan … baina nik uste izen bakoitzak zeri egiten dion erreferentzia argia dela. Eta
iruditzen zait, beraz, geltokia berritu behar den honetan, historiaren pisua gora edo behera,
momentu egokia izan daitekeela aldarrikapen hau egiteko, eta santuaren izena erabiltzeko
dagokion tokian, eta toponimoarena dagokionean ere: ermita San pelaio eta auzoa Iñurritza.
Auzokoek egoki ikusiko balute —niretzat hori da erabakigarria, erreferentzia historikoen eta
jauntxoen gidaritzen beharrik ez dut—, erabaki behar duenak erabaki dezala, eta dagokionari
abisua pasa diezaiola. Hurrengo batean, Zarautza trenez datorrenak entzun dezan, Oriotik
atera dadinean: “Hurrengo geltokia: Iñurritza”.
Mikel Elorza
PD: (barrioko lagunak baditut eskaera hau sustengatzen dutela adierazi didatenak, baina noski,
auzotarren iritzia funtsezkoa denez, sinadura-bilketa bat antolatu dut change.org webgunean,
honako helbidean sina dezakezuna: http://chng.it/TxF4KVMtJc)