Sits

sits. 1) iz. Gaueko tximeleta txikia, zurixka edo arrea, beldar egoeran dagoenean, batez ere, oihala eta larrukiak jaten dituena; tximeleta horren beldarra (Tineola bisselliella).

sits. 2) iz. Gaueko tximeleta; gaueko edozein tximeleta.

sits (bare-sits). 3) iz. Animalia (ornogabe) baten kumea edo harra, barearen kumea, batik bat: bare-sitsa.

sits. 4) iz. Hedaduraz, kontzientzian karrask-karrask egiten duena, kontzientziaren alhadura, harra, sitsa.

Erabilera zehatzenean, sits hitzak gaueko tximeleta txiki bat (Tineola bisselliella) adierazten du, oihala eta larrukiak jaten dituena beldar egoeran dagoenean. Artile, kotoi eta beste hainbat landare-ehunetan egiten duen kaltearengatik da ezaguna. Sitsari aurre egiteko substantzia kimikoak erabiltzen dira, kanforra edo alkanforra, batik bat. Garai batean kanforra puztarri edo bola txikietan saltzen zenez, ohizkoa da bola horiei sits-bola edo sitsa-bola deitzea. Horrez gain, ohikoa da sits deitzea gaueko edozein tximeletari, eta zentzu zabalagoan edozein tximeletari ere bai. Horregatik, beharbada, apaina edo dotorea den norbaiti esaten zaio sitsa baino dotoreago dagoela. Sitsak kaltetutako ehunen edo arropengatik esaten da sitsak janak edo sitsak jota daudela. Beste zenbait intsektu eta animalia ornogabeen kumeak adierazteko ere erabiltzen da sits hitza: horrela, bare txikiei deitzen zaie bare-sits (bare txiki eta ugariak baratzetan kaltegarriak direnak oso), eta arto-aleetatik bizi diren intsektuei artoaren sitsa. Hedaduraren hedaduraz, kontzientzian karrask egiten duenari ere har edo sits deitzen zaio: kontzientziaren sitsa. Adberbio baten lana egiten duten esamoldeak erabiltzen dira sits hitzarekin. Horrela, sits eta bits esaten dugunean zeharo esan nahi dugu, jateaz mintzatzen ari garenean batik bat. Sits eta bits jan, esan nahi du den-dena jan, ezer utzi gabe jan. Sits eta bits kontatu da istorio bat zehatz-mehatz kontatzea, xehetasun guztiekin. Esaera zahar zenbait ere badira sits hitza erabiltzen dutenak: 1) Ardurako arropari ez zaio sitsik lotzen, hau da, asko erabiltzen den arropari ez zaizkio sitsak hurbiltzen; 2) Inoren buruko sitsa ikusi ohi da eta norberaren otsoa ez. (besteren akatsak ikusi eta ez gureak) 3) Kardamuz (pipiz) beteta dago gure arasa, kardamu eta sitsak badauka gurean arnasa. (gure etxean zoria oker samar…) 4) Uraren gaineko bitsean eta haren gaineko sitsean bizi. (ondo bizi) 5) Uren gaineko bitsean eta haren gaineko sitsean bizi da hori. 6) Zegoen, zegoen, sitsak jan zuen (egonean egotearen kalteak azpimarratzeko).