Gukasteka

Ezkutukoari argitasun inpresionista

Aritz Mutiozabal 2024ko aza. 10a, 09:00

'El borracho, Zarautz' ('Mozkorra, Zarautz'), Joaquin Sorollaren 1910eko margolana.

Ezagunak dira Joaquin Sorolla y Bastida margolari valentziarrak (Herrialde Katalanak) 1910eko udan Zarauzko hondartzari buruz margotutako koadroak. Bere egonaldian, aldi berean, bestelako margolan batzuk ere ondu zituen: herriko alde garratza ageri da horietan, erakusten ez den ifrentzua.

Nazioartean zabaldu ziren Zarauzko postalik argitsuenak eta liluragarrienak Joaquin Sorolla y Bastida margolariari esker izan ziren. Zuri-beltzeko antigoaleko erretratu haien aldean askoz erakargarriagoak eta bizipoza sorrarazten zutenak. Hondartza garbia, itsaso gardena, arropa zuriak eta eguzki horia. Begirada inpresionistarekin margotu zuen, gaitasun nagusitzat argiaren erabilera berezia zuela; batik bat, Mediterraneoko giroan.

Udaldian Euskal Herrian igarotzen zituen oporrak, eta Donostian egiten zuen egonaldia; Igeldoko magalean dagoen Villa Sorolla eraikinean, hain zuzen ere. Horrek bide eman zion 1910. urtean Zarautzera bertaratu, eta hainbat margo sail ontzeko: Bajo el toldo, playa de Zarautz (Toldopean, Zarauzko hondartza), Playa de Zarautz (Zarauzko hondartza), Bajo la sombrilla, en la playa de Zarautz (Eguzkitakoaren azpian, Zarauzko hondartzan), Maria en la playa de Zarauz (Maria, Zarauzko hondartzan) eta Sobre la arena, Playa de Zarauz (Hondar gainean, Zarauzko hondartza), besteak beste.

Maria en la playa de Zarauz (Maria, Zarauzko hondartzan).
 

Bere ibilbideko unerik gorenean zegoen margolari valentziarra. Urtebete lehenago, izugarrizko arrakasta izan zuen New Yorken zabaldu zuen erakusketarekin, eta urtebete geroago, haren sona areagotu egin zen Saint Louis Art Museum eta Art Institute of Chicago zentroetan erakusgai jarri zituen mostrei esker.

Hala ere, Sorollak ez zuen galdu inoiz pintura sozialerako zuen konpromisoa, eta Zarauzko aristokraziaren kostaldeko udaldien, arropa argien eta eguraldi eguzkitsuen lekuko izateaz gain, ezkutuko barrunbeak ere ezagutu zituen. Horren polita ez zen Zarautzen barneratu eta irudikatu zuen. Dezente dira urte hartan margotutako halako koadroak: gehientsuenak taberna girokoak dira, eta argitasunari dagokionez, ilunak. Dramatismo handikoak, nolabait esateko.

Moscorra (Mozkorra).
 
Alkoholaren eldarnioak irudikatzen dituzte argi eta garbi Moscorra eta El borracho, Zarautz margolanek. Euskaraz izenburu berari erantzuten badiote ere, aldez eta moldez erabat ezberdinak dira biak ala biak. Moscorra lanean gizonezko bat ikus daiteke eserita upel baten ondoan, ezinean eta non dagoen ez dakiela; El borracho, Zarautz obran, berriz, mozkorrak margolariari begiratzen dio, begi urtsuekin, eta bien bitartean, mahai inguruan, bi lagun ditu, non horietako batek sagardo bete edalontzi eskaintzen dion.
 
La tasca, Zarautz (Taberna, Zarautz).

Aurpegietarako interes hori nabarmena da serie ilun horietan, eta La tasca, Zarautz (Taberna, Zarautz) koadroan xehetasun hori nabarmen zehazten du. Taberna batean atseden hartzen ari diren bi gizon ageri dira, segur aski arrantzaleak; bata eserita eta bestea zutik, baina biak serio eta pentsakor irudikatuak. Kolore nota txikiz margotua dago, aipatu besteak bezala, izan ere, horrela azkarrago gauzatzen zituen margolanak, eta eszenak istant batean harrapatzeko aukera ematen zion.

Pertsonaia guztiak anonimoak dira, bat izan ezik: Bebedor vasco (Juan Angel) [Euskal edalea (Juan Angel)], alegia. Bisai gogorra duen adineko gizonezko baten erretratua da, pitxarra eskuan eta ardoz beteriko edalontzia mahai gainean. Zut dago, erne eta serio. Juan Angel da, baina hortik aurrera ezer gutxi gehiago argitzen du pertsonaiaz: ez bere abizenik, ez zein baserritakoa den... Anonimo bat izen batekin, berea ala Sorollak asmatua, batek daki.

Bebedor vasco (Juan Angel) [Euskal edalea (Juan Angel)].

Beraz, duela ehun urte ere, gaur egun bezala, Zarauzko postalak bere azalik politena erakusten zuen, eta barruko mamia ezkutuan gorde. Margolari valentziarraren bestelako obra horiek Zarautz herritarragoa, gogorragoa eta jasankorragoa azaltzen dute. Ez horren idealizatua, ezta horren panpoxoa ere. Errealitatearen aurpegi zorrotzagoa.
 
Erreportaje hau GUKAsteka Zarauzko astekari digitalean argitaratu zen aurrez. GUKAsteka astean behin bidaliko zaie harpidedunei, buletin formatuan eta posta elektronikoz. Agerkariak hainbat atal izango ditu, baina protagonistak beti izango dira Zarautz eta zarauztarrak.

Zarautz Gukak zu bezalako irakurleen babesa behar du tokiko informazioa euskaraz eta modu profesionalean lantzen jarraitzeko.


Izan Gukakide